A touch of brown in November......

Met al de speculaas die hier de voorbije weken is gebakken was het niet moeilijk
om de kleur "Brown"voor november te kiezen.
 Maar laat ik met de eerste foto's beginnen.
Voor mijn Sue&Sam quiltproject heb ik enkele "bruine" stitcheries gemaakt.
Leuk om te doen maar een tijdrovend werkje. De volgende stitchery hoort bij
een projectje waarvan ik in de maand augustus (geel) ook al een stukje heb laten
zien. Voorlopig ligt dit werkje even stil. Er komt zo dikwijls iets voorbij waarvan
ik denk dat dat er ook nog wel even bij kan! En zo gebeurt het maar
al te vaak dat andere dingen weer on hold gezet worden.
De Holly Hobbie boekjes blijven puur jeugdsentiment. Als je zo'n plaatje
ziet dan wil je daar toch onmiddellijk lapjes voor bij elkaar zoeken.
De losse huisjesblokken uit mijn vorige blogje zijn intussen een top geworden.
Ik wil er nog graag een sterrenrand rondom maken. De stofjes daarvoor zijn
uitgezocht.
 De volgende foto is een detail uit een groot borduurwerk (85 cm/110 cm) dat ik
 in de kringwinkel zag hangen.  Echt een werk waar Rosalie graag met haar neus
bovenop zit. Het gaat als vanzelf om daar dan verhaaltjes bij te verzinnen.
De eerste najaarsstorm hebben we al gehad. Vervelend genoeg ook de eerste 
schade hierdoor. Gelukkig hebben ze hier geen hoogtevrees. Het leverde ook
nog eens wat foto's op vanuit een niet alledaagse hoek.
De volgende zes foto's zijn genomen tijdens de wandeling waarover ik in mijn vorige
  blogje geschreven heb. De natuur verliest nu snel zijn gouden gloed en maakt zich klaar voor de winter.
De voorbije maand heb ik "De keuken van ons (mijn) moeder" alle eer aangedaan.
Speculaas, wafels, progrés, allemaal recepten van haar waar wij nu nog zó heerlijk
van genieten. 
Ik geloof dat de verder zetting van deze traditie al verzekerd is!!
Op naar een feestelijke maand december....
Groetjes Liliane

Wind en regen.....

Geen weer om een hond door te jagen vandaag. Gelukkig was het
gisteren wel mooi wandelweer. De weekendklusjes konden wel wachten.
We hebben onze wandelschoenen aangetrokken en daar hebben we geen
spijt van gehad.

In een vorige blogje heb ik al eens verteld dat het vermoedelijke
geboortehuis van Pieter Bruegel de Oude in mijn geboortedorp staat.
Het is aan de resten van deze hoeve dat onze wandeling start.

We wandelen richting de plek waar vroeger de slagmolen van Ellikom stond.
Zoals je kan lezen werd deze molen na afbraak heropgebouwd in het
 Openluchtmuseum van Bokrijk. Bij het zoeken naar geschikte film-
locaties voor de Vlaamse jeugdtelevisieserie "Johan en de Alverman" 
(1965) kwam men ook in Bokrijk terecht. Een gedeelte van deze 
serie werd dan ook in deze molen opgenomen.

We bevinden ons hier in de Abeekvallei. Een zéér vochtig
gebied.

Natuurpunt doet grote inspanningen om dit gebied te onderhouden.
Het is op hun vraag dat er vorig jaar een plankenpad werd aangelegd.

Toevallig is er vandaag een ploeg vrijwilligers van natuurpunt
aan het werk op deze plek. Er is blijkbaar weer een lading
boomschilfers nodig om op de natste stukken van het wandelpad
(waar het plankenpad stopt) uit te strooien.

Dit is nog maar eens een bewijs dat we het werk dat door vrijwilligers
wordt gedaan , in welke sector dan ook, niet mogen onderschatten.

Na de fijne wandeling van gisteren was er vandaag tijd
om het binnen gezellig te maken. En dan zijn de lapjes
nooit veraf. Dit blok van mijn Samplerquilt had ik al eens
gemaakt maar in de verkeerde maat. Dat moet dus opnieuw!

Hexagonen voorbereiden kan ook altijd. Een ideaal werkje om
"wacht"minuten mee op te vullen. Wachten tot het strijkijzer
opgewarmd is. Wachten tot de computer opgestart is. Wachten tot...
Je staat versteld hoe vlug zo'n bergje hexagonen groeit
gewoon door bewust die "wacht"minuten te gebruiken.

Ook altijd leuk is het doorpluizen van wat quiltboeken of
oude quiltbladen. Gegarandeerd dat het WIM-lijstje daarna
weer wat langer geworden is.

Ongemerkt vliegt de tijd voorbij op deze stormachtige zondagnamiddag.
Snel naar de keuken nu want er zijn eters in aantocht!!
Fijne zondag nog!
Groetjes Liliane

Aan de slag....

Een lekker speculaas recept vinden is niet zó moeilijk. Wedden
dat je er rond deze periode al een bent tegengekomen in krant of
weekblad. Dit is ook zo'n typisch recept dat van generatie op
generatie wordt doorgegeven.

Als we ons recept hebben uitgezocht kunnen we alle benodigdheden
klaarzetten. Hou je van een extra smaakje dan kan dat met cognac,
jenever of amandelessence. Heb je niet genoeg donkere kandijsuiker
dan kan je gewoon aanvullen met de lichtere soort.

Alle ingrediënten mengen en het deeg goed kneden.
Dit deeg laten we één nacht in de koelkast rusten zodat
alle smaken goed  worden opgenomen.

De volgende dag gaan we het deeg verwerken. Met een
deegrol rollen we een lap van ongeveer 1 cm dikte.
Af en toe het deeg en de werkplaats met wat bloem
bestuiven voorkomt plakken.

Indien je over koekplanken beschikt kan je het deeg op die
manier verwerken. Ook hier helpt het bestuiven met bloem
tegen het plakken en het deeg zal gemakkelijker uit de vorm
loslaten.

Heb je geen koekplanken dan kan je altijd gebruik maken van
uitsteekvormen. Heb je geen uitsteekvormen dan maak je
een rol van ongeveer 5 cm doorsnede. Snij daarna met een
mes ronde plakjes van ongeveer 1 cm dikte af.

Amandelschilfers kan je op het deeg leggen of onder het
deeg kneden.

Dit is klaar om de oven in te gaan. Het bakken gaat vrij snel
omdat deze koekjes niet zo dik zijn. Hmm, wat ruikt het hier
al lekker!! 

Nu is het enkel nog wachten op de grote bestelling van Sinterklaas!
Lieve Sint, je bakkershulpje is er helemaal klaar voor!!
Groetjes Liliane

Koekplanken....

Bij het verdelen van de erfenis van mijn ouders, 3 jaar geleden, kwam deze
koekplank in mijn bezit. Toen mijn vader op pensioen ging ( in 1984) heeft hij
de meeste koekplanken weggeschonken. Dit is één van de weinigen die nog
in het bezit van de familie is. Voor mij is deze plank "het" symbool van mijn
roots. Ze brengt zoveel herinneringen naar boven aan het leven in de bakkerij.
Een van mijn zoetste jeugdherinneringen is wanneer begin november het
speculaasseizoen van start ging. De bedwelmende geur van versgebakken
speculaas die de bakkerij vulde, daar kon toch niemand aan weerstaan!
Omdat tradities belangrijk zijn en houvast geven in het leven zet ik de traditie
van het ambachtelijk speculaas bakken verder in mijn gezin.

In de 17de en 18de eeuw kenden de koekplanken een enorme bloei.
Aanvankelijk kon enkel de rijkere klasse zich het figuratieve gebak
veroorloven. De koekplanken waren dan ook prachtig uitgewerkt.
De meeste koekplanken die wij kennen stammen uit de 19de en
begin 20ste eeuw d.w.z. van na de grote bloeiperiode.

Speculaas is afgeleid van het Latijnse speculum wat spiegel betekent.
De koekplanken werden immers in negatief uitgestoken. De koek
is dan het spiegelbeeld van de uitgestoken vorm.
Speculaasdeeg was aanvankelijk erg hard. Bij dit deeg kwam het
gedetailleerde uitsteekwerk van de planken goed tot zijn recht.
Later verkreeg men door o.a. het toevoegen van boter een rijker
en zachter deeg. Hierdoor waren de details na het bakken minder
goed zichtbaar. De mooie, uitgewerkte planken waren niet langer
rendabel. Eenvoud was troef.

De koekplankensnijder was geen ambacht op zich. Meestal maakten en
herstelden deze ambachtslieden ook spinnewielen, ornamenten, meubels,
deurlijsten enz. De koekplankensnijders trokken van dorp tot dorp.
Daarom treffen we vaak dezelfde motieven op verschillende plaatsen aan.
Naast houtbewerkers sneden ook bakkers figuren uit. Enkelen waren
hierin zéér bedreven maar dit was zeker niet algemeen.

Koekplanken vormen een kunstvorm die lange tijd als minderwaardig
werd beschouwd. De bakvormen waren immers louter functioneel en
hadden weinig decoratieve waarde. De kunstenaar was vaak anoniem
en het is slechts zelden dat de planken voorzien werden van initialen.
Soms werden de initialen in het hout gekerfd (zie linksonder), soms
erin gebrand.

Er zijn planken waarbij de uitgesneden figuur met metaal is omrand.
Deze rand werd geplaatst wanneer de figuur niet diep genoeg was
uitgesneden en men een dikke speculaas wenste. De koek moest een
zekere dikte hebben om niet te breken. 

Het hout moet aan drie eisen voldoen:
- de structuur moet fijnvezelig zijn. Zo kunnen details gemakkelijk
worden uitgewerkt.
- de gebruikte houtsoort moet zacht zijn, maar toch voldoende hard.
- het hout mag geen smaak afgeven.
De meest gebruikte houtsoorten om een koekplank uit te snijden zijn
essen, teak en notenhout. Vroeger werden ze meestal gesneden uit
hout van vruchtenbomen.

De grootte van de planken is erg verschillend.
Soms treffen we één voorstelling aan, dan weer
verschillende naast of onder elkaar. In het laatste
geval spreken we van een rijtjesplank of
gruttenplank.

De kermis fungeerde vroeger als ontmoetingsplaats voor vrijgezellen,
de koek als eventuele tussenschakel. Wanneer het meisje de koek
accepteerde, betekende dit echter nog geen groen licht voor de aanbidder.
Dat bleek pas bij een nadere kennismaking. Kreeg hij de benen van de
koek aangeboden, dan wist hij dat hij afgewezen was. Dit gebruik vond
ook plaats op de Nicolaesmarkt. Sinterklaas was immers de patroonheilige
van de vrijers.

Deze vorm is speciaal omdat hij uit twee delen bestaat. Het deeg dat zich
in de uitgesneden vormen bevindt moet natuurlijk op de bakplaat terecht
komen. Niet zo eenvoudig als de plank uit vele, grote figuren bestaat.
Wanneer we deze vorm openen dan duwen de kleine houten balkjes
aan de voorzijde het deeg uit de vorm. Zo belanden de deegvormen toch
veilig op de bakplaat.

Door de industrialisatie werd speculaas een massaproduct.
De koekplank verloor haar technische functie. Enkel voor de
gezelligheid maakt men nog op ambachtelijke wijze speculaas.
Hoe dat in zijn werk gaat laat ik in een volgende blogje zien.

(Bron:"Speculaties rond gebak uit houten prenten:een proces
van intensivering naar extensivering" Scriptie geschreven door
Barbara Rubberecht. Academiejaar 2005-2006)
Een speciaal woordje van dank aan Josee Houben. Zij heeft me
enkele van de hier getoonde koekplanken uitgeleend om
foto's te nemen ter illustratie van dit blogje.Hartelijk dank hiervoor!!
Groetjes Liliane