Onzichtbaar landschap....

 

In de verste hoek van Vlaanderen, omarmd door de Noordzee
en Frans-Vlaanderen ligt de Westhoek. Ooit was de Westhoek
het strijdtoneel van wereldoorlog I (1914-1918)
ook wel de Groote Oorlog genoemd.
Tijdens onze jaarlijkse vakantie in Koksijde (gelegen in de westhoek)
gaan we altijd op zoek naar sporen van WO I.
Dit jaar is er een nieuw kunstenproject te bezoeken nl.
"Onzichtbaar landschap"
Op 24 plaatsen, waar tijdens WO I veldhospitalen en begraafplaatsen
waren, brengen kunstwerken verhalen in herinnering die in het
landschap verdwenen zijn.
Wij bezochten een aantal van deze kunstwerken.
Ik vind het een fantastisch initiatief omdat we de gruwel van de oorlog
nooit mogen vergeten. Het is ook een eerbetoon aan de vele
oorlogsslachtoffers.
We starten onze tocht in Koksijde bij het monument:
"Monument Des Héros"

Op 24 oktober 1914 krijgen 2 Franse bataljons de dringende opdracht om de Ijzer
te verdedigen in de omgeving van Nieuwpoort. Ze verlaten Duinkerke om na een
nachtelijke mars een dag later in Koksijde aan te komen. Tijdens hun verdedigings-
opdracht sneuvelen vele soldaten. Ook de besmettelijke tyfusbacterie eist 150 levens.
De overlevende soldaten richten op een duintop een monument op als 
eerbetoon aan hun gestorven kameraden. In 1918 wordt dit Franse monument
door Duits artilleriegeschut vernield.

Dit kunstwerk is een abstracte weergave van het oorspronkelijke monument.
De wilgentakken stellen de verdwenen duintop voor. De kroon verwijst
naar het respect voor de vele gevallen helden en de overgang naar het
hiernamaals.

"Vluchtend paard" (Nieuwpoort)
Dit kunstwerk is erg confronterend en zorgt voor koude rillingen.
Het stelt de horror voor die zeven miljoen paarden moesten
ondergaan in deze oorlog. Het is helemaal gevild en schreeuwt zijn pijn uit.

Het paard vertolkt hier de emotie van de oorlog!

"Black Sativa" (Adinkerke)
Het zwarte verbrande hout vertegenwoordigt de vele bomen die verwoest zijn
door de oorlog. Boom na boom wordt vernietigd door de bommen, maar
zoals de natuur het doet, maakt de as alles terug vruchtbaar.
Het is de eeuwige cirkel des levens.

De spiraal leidt naar de hemel, waar de gesneuvelde soldaten
na hun dood naartoe gingen.

"Fallen Poppies" (Roesbrugge)
Hier zie je 3 enorme zaaddozen van klaprozen langs de Ijzer.
De klaproos (ook gekend als papaver of poppie) staat symbool voor troost
en dodenherdenking. De bloem dankt deze symboliek aan de slagvelden in 
Vlaanderen tijdens WO I die rood kleurden van de klaprozen.

Hier bij Roesbrugge stond het veldhospitaal "Le petit paradis des blessés"
van de Amerikaanse verpleegster Mary Borden.
Er stierven overal mannen. De priesters kropen op hun knieën van de ene
naar de andere soldaat. 
Er is het verhaal van een priester die het kruis omhoog stak, meteen in de rug
geschoten werd door een scherpschutter, en op zijn gezicht viel, het
beeld nog in zijn handen.

Hier kom ik weer de Grote Route aanduidingen tegen (zie enkele blogjes terug)
Een grote routepad gaan we vandaag niet volgen. Wel lopen
we de 9 km lange "Dode Ijzer" route. 

Het is een route die een stukje langs de grens, of de schreve zoals ze
hier zeggen, loopt met Frankrijk.

We passeren piepkleine dorpjes met kerken als kathedralen.
Omringd door kerkhoven met erg oude grafzerken.

"Wings of Jesus" (Vleteren)
Bij de bekende Sint-Sixtusabdij in West-Vleteren staan deze
twee vleugels op een sokkel.
Ze staan voor vrede en verzoening, en voor de kracht van
de natuur.
Het hout komt van een eeuwenoude christusdoorn uit de streek
( hetzelfde hout waarvan de doornkroon van Jesus Christus 
lijdensweg werd gemaakt) die bij een storm in twee werd
gespleten en hier nieuw leven vindt.

Na oorlogen tussen verschillende religies of culturen kan opnieuw
vrede ontstaan. De vleugels van het beeld symboliseren
deze vrede.

"Soins par nécessité" (Beveren-aan-de-Leie)
Hier bevond zich het oude veldhospitaal dat gedurende WO I een plaats
van hoop was. Hoop om terug de oude te worden, hoop om de hel te
ontvluchten, hoop op overleven. In dit veldhospitaal werden 7.956
patiënten verzorgd.

De getorste stalen buizen symboliseren de last op de schouders van het 
medisch personeel, die ontelbare gewonden hebben geholpen in deze
donkere tijden. 

De bol in de kern van het werk staat voor de zorg van onze medemens.
Het zwevende zeil uit wilgen geeft het gevoel van een tentenkamp weer.

Ook hier werd een klaproos in het kunstwerk verwerkt.

"Paradise Lost" (Lo-Reninge)
Dit is het silhouet van het Christusbeeld dat op deze Belgische Militaire
begraafplaats stond tijdens WO I.
Voor de militaire speelde geloof een grote rol.

Het silhouet in cortenstaal toont kogelinslagen. Het is beschoten.
Het geloof ligt onder vuur. Hoe kan God dit lijden toelaten?
In dit conflict is niets heilig en wordt niemand gespaard.

"Swerling Rebirth" (Kortemark)
De berk is volgens de Keltische cultuur de boom van het nieuwe begin.
Met haar wortels raakt ze de aarde heel oppervlakkig aan en richt
ze zich voornamelijk op de hemel. De wilgen die uit de berk
afdalen en langzaam het hele monument omarmen, staan
symbool voor de connectie tussen het fysieke en de hedendaagse wereld 
en het hiernamaals, de gevallen soldaten.

De handgemaakte poppies staan voor het nieuwe leven dat ontspruit.

"La Passerelle" (Hooglede)
Het kunstwerk geeft een stukgeschoten verdedigingslinie weer.

Wanneer het zonlicht de ster in het midden oplicht, herdenken
wij de vele dappere soldaten die hun leven gaven voor onze
hedendaagse samenleving.
De levende wilgen die het werk insluiten staan voor het ontstaan
van nieuw leven na totale verwoesting.

"L'équilibre Perturbé" (Houthulst)
Deze piramide staat symbool voor de massa mensen die
het leven hier lieten.

De vele soldaten onderaan kregen de zwaarste klappen te 
verduren......

...terwijl de enkelingen bovenaan ongeschonden uit de
gevechten kwamen. 
De eiken palen die het werk ondersteunen verwijzen naar grote
eikenbos dat zich ooit op deze plaats bevond.
Dit bos bood beschutting en verdediging aan meer dan
20.000 Duitse soldaten, hier gevestigd aan de frontlinie.
De inkervingen op de palen geven het verwoeste landschap en 
verdwenen bos weer.

Ook hier is de klaproos aanwezig.

"Chemin de Fer" (Vinkem)
Met dit kunstwerk brengen de kunstenaars een representatie van de oude
tramverbinding Veurne-Poperinge.
De onzichtbare spoorweg zou vele verhalen kunnen vertellen over wat
hier destijds plaatsvond.

De bol representeert de wereld rond transport en het belang ervan om
hoognodige goederen aan te leveren zoals levensmiddelen, kanonnen en
munitie. 

Het spoor, verstrengeld door wilgen en vloeiend door het landschap, vormt
een onmisbaar element tijdens de oorlog.

"Mystic Press" (Koekelare)
is een antieke boekenpers die symbool staat voor menselijke wijsheid.
Op de pers ligt geen boek maar een zinken trechter, als symbool
voor waanzin. Een trechter raakt nooit vol.

We gebruiken ons verstand op een verkeerde manier: dit is de oorzaak
van ons eeuwig lijden.
De wanhoop van de oorlog is daar het bewijs van.
De Mystic Press illustreert de waanzin van de oorlog, en laat
de toeschouwer even stilstaan.
Bronnen voor het schrijven van deze blogpost komen uit het
prachtige (gratis) boek dat bij deze tentoonstelling hoort.
Te verkrijgen bij de toeristische dienst van de deelnemende
gemeenten. Alsook uit het artikel "Verloren Paradijs" van
Peter Vantyghem voor De Standaard van maandag 19 juni 2023.
De zes kunstenaars zijn:
Robin Uzeel- Kristof Verkouille- Klaas Bullynck- Jean-Louis Muller
Philippe Louwye en Benjamin Gardin.
In mijn volgende blogpost rijden we verder naar Normandië.
Fijne avond en tot blogs!
Groetjes,
Liliane